Piri Reis essiz bir kartograf ve deniz bilimleri ustadý olmasinin yanisira, Osmanli deniz tarihinde izler býrakmis bir kaptandir. Piri Reis, 1465-1470 dolaylarinda, o donemde Osmanlilarýn unlu bir deniz ussu olan Gelibolu'da dogdu. On yaslarina geldiginde, donemin butun Akdeniz'de nam salmis unlu korsani olan, sonradan devlet hizmetine giren amcasi Kemal Reis'in seferlerine katilmaya basladi.
Piri ve amcasi Kemal Reis, uzun yillar Akdeniz'de korsanlik yaptilar. 1486'da Granada’nin Osmanli Devleti'nden yardim istemesi uzerine 1487-1493 yillari arasinda Piri ve amcasi, gemilerle Granadali muslumanlari ispanya'dan Kuzey Afrika'ya tasidilar. 1499-1502 yillarinda Osmanli Donanmasi'nin Venedik Donanmasi'na karsi saglamaya calistigi deniz kontrolu mucadelesinde Osmanli gemi komutani idi. Piri Reis Akdeniz'de yaptigi seyirler sirasinda gordugu yerleri ve yasadigi olaylari, daha sonra Kitab-i Bahriye adiyla dunya denizciliginin de ilk kilavuz kitabý olma ozelligini tasiyacak olan kitabinin taslagi olarak kaydetti.
Piri Reis, 1511'de amcasýnýn olumunden sonra, bir sure icin acik denizlere acilmadý ve Gelibolu'ya yerlesti. Burada, once 1513 tarihli ilk dunya haritasini cizdi. Atlas Okyanusu, iberik Yarimadasi, Afrika'nin batisi ile yeni dunya Amerika'nin dogu kiyilarini kapsayan ucte birlik parca, iste bu haritanin elde bulunan bolumudur. Bu haritayý dunya olceginde onemli kilan, Kristof Kolomb'un hala bulunamamis olan Amerika haritasindaki bilgileri iceriyor olmasidir.
Piri Reis haritasiný, Yavuz Sultan Selim'in Misir seferi sýrasýnda ,1517'de padisaha sundu.
Bazi tarihcilere gore, Osmanli padisahi dunya haritasina bakmis ve 'Dunya ne kadar kucuk...' demiþtir. Sonra da, haritayý ikiye bolmus ve 'biz dogu tarafini elimizde tutacagiz..' demistir.. Padisah, daha sonra 1929'da bulunacak olan diger yariyi atmistir. Bazi kaynaklarca, gunumuzde bulunamamis olan dogu yarisini, Hint Okyanusu'nun ve onun Baharat yolunun kontrolunu ele gecirmek icin Padisahin yapacagi olasý bir sefer icin kullanmak istedigi bile iddia edilmektedir...
Piri Reis seferden sonra, tuttugu notlardan Bahriye icin bir kitap yapmak amaciyla Gelibolu'ya dondu. Derledigi denizcilik notlarini bir Denizcilik Kitabý (Seyir Kilavuzu) olan Kitab-i Bahriye'de bir araya getirdi..
Kanuni Sultan Suleyman'in donemi, buyuk fetihler donemiydi. Piri, 1523'deki Rodos seferi sirasinda da Osmanli Donanmasi'na katildi. 1524'de Misir seyrinde kilavuzluðunu yaptigi sadrazam Pergeli Ibrahim Pasa'nin takdiri ve destegini kazanýnca, 1526'da gozden gecirdiði Kitab-i Bahriye'sini Kanuni'ye sundu. Piri Reis'in 1526'ya kadar olan yasami Kitab-ý Bahriye'den izlenebilir. Piri Reis, 1528'de de ikinci dunya haritasini cizdi. Bugun elimizde olan Kuzey Amerika haritasi bu haritanin bir parcasidir.
Sonraki yillarda, guney sularinda devlet için calisan Piri Reis, bu donemde, Hint Kaptanligi yapmis, Umman Denizi, Kizil Deniz ve Basra Korfezi'ndeki deniz gorevlerinde yaslandi.
Piri Reis'in Osmanli donanmasinda yaptigi son gorev, aci olaylarla biten Misir Kaptanligi'dir. 1552'de ciktigi ikinci seferin son duragi Basra'da, tamire ve dinlenmeye muhtaç donanmayý birakip ganimet yuklu uc gemi ile Misir'a dondugu icin, burada hapsedi. Donanmayý Basra'da birakmasi, Basra valisi Kubat Pasa'ya ganimetten istedigi haraci vermemesi, Misir Beylerbeyi Mehmet Paþa'nin politik hirsi yuzunden 1554'te hizmette kusurla suclandi ve idam edildi. Ne var ki O, yarattigi evrensel boyuttaki eserleri olan, iki dunya haritasi ve cagdas denizciligin ilk onemli yapitlarindan birisi sayilan Kitab-ý Bahriye ile gunumuzde de halen yasamaktadir...
Oldugunde 80 yasinin uzerinde olan Piri Reis'in terekesine devletce el konuldu.
Osmanli Turklerinde gercek anlamda haritacilik Piri Reis'le baslar. Bu acemice, emekleyen bir goruntunun aksine, mukemmel bir cikistir. Piri Reis'in Kitab-ý Bahriye adlý kitabi bir Turk'un meydana getirdigi en onemli denizcilik eseri olarak dunyaca selamlanmistir. Dunya haritasý ve Kuzey Amerika haritasinin cizimlerindeki isabet ve projeksiyon sistemindeki mukemmellik, tum dunyada buyuk hayranlik ve hayret uyandirmaktadir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder